Tin Vắn Online

by Dang Ha Phuong

Bài viết đã sửa chữa từ “The Reader – Chưa sẵn sàng cho một thông điệp”

Trên trang web Kenh14.vn, khi bình luận về chiến thắng của Slumdog Millinonaire, thành viên Minh Khuong đã bình luận: “Dù sao, mình vẫn thích The Reader đoạt Oscar hơn, mặc dù nếu đoạt được thật, nó sẽ gây ra tranh cãi lớn. Làm sao mà người ta có thể ủng hộ một mối tình loạn luân như thế nhỉ?”. Với tư cách một khán giả, tôi tìm cách lý giải cho câu hỏi: Vì sao The Reader không đạt được tượng Oscar cho Phim xuất sắc nhất? Và câu trả lời là: tác phẩm đình đám đã mang về cho nữ diễn viên Kate Winslet tượng vàng Oscar sau nhiều năm cố gắng này thực ra là một tác phẩm chưa đạt tới tầm của nguyên tác, ít nhất là về mặt thông điệp.

Mặc dù Bernard Schink – tác giả của cuốn tiểu thuyết tuy mỏng nhưng đầy sức ảnh hưởng trên văn đàn thế giới cho biết: “Tôi yêu điện ảnh, và muốn cuốn sách này được dựng thành phim”. Song ông cũng phải thừa nhận: “Ông ta (đạo diễn) không đưa lên phim những hình ảnh như tôi từng có trong đầu, mà chỉ lấy cuốn sách làm cơ sở cho phim của mình”.

Tất nhiên, chúng ta không thể đòi hỏi một đạo diễn có lối tư duy, hoặc kế thừa toàn bộ hoài bão, tình cảm mà nhà văn gửi gắm trong tác phẩm để thể hiện lại qua điện ảnh, sẽ là dễ dàng ảnh hưởng đến chức năng sáng tạo của điện ảnh. Song, nếu ai đã từng đọc kĩ tác phẩm “The Reader” sẽ thấy được: vấn đề chính của tác phẩm không nằm ở mối tình lệch lạc về tuổi tác, hay tội ác chiến tranh mà một thế hệ người Đức đã mắc phải trong Đế chế III. Qua câu chuyện làm thế nào mà một cậu bé sinh sau đế chế Nazi của Đức Quốc xã cả chục năm vẫn phải chịu trách nhiệm với lịch sử, với lòng mình, khi vướng vào tình yêu với người đàn bà hơn mình 21 tuổi; tác phẩm là thông điệp của một người Đức thuộc thế hệ sinh sau Đế chế thứ ba về gánh nặng vô hình mang tên Trách nhiệm lịch sử đó.

Sự hấp dẫn giới tính đơn thuần

Ý kiến của khán giả Minh Khuong ở trên có thể đại diện cho quan điểm của số đông khán giả (giả định đó là những người chưa đọc nguyên tác) về nội dung bộ phim này. Có lẽ là do ấn tượng quá mạnh của nhiều cảnh nóng bỏng, táo bạo được dàn dựng trong phim (vốn được đánh giá là “diễn xuất dũng cảm” của 2 diễn viên chính), song vấn đề là tận cùng của tình yêu đặc biệt này không phải là sự hấp dẫn nam nữ đơn thuần. (Tất nhiên, cũng không phải là sự sẻ chia một sở thích chung là đọc sách). Tôi cũng không phủ nhận điều quan trọng đầu tiên làm nên câu chuyện là sự thu hút giới tính giữa người đàn bà từng trải và cậu bé 15 tuổi còn tự ti và yếu đuối.

Trong phim, cảnh gợi cảm đầu tiên giữa hai người đã được lột tả khá táo bạo về mặt hình thể, diễn xuất: Michael vô tình nhìn qua khe cửa thấy Hanna đang đi tất, cô quay mình lại ngạc nhiên, để lộ toàn bộ thân dưới trần trụi. Như vậy, ngay từ ban đầu, người xem đã được mặc định trong đầu: Michael – cậu bé non nớt bị hấp dẫn bởi Hanna vì cảnh hở hang của cô. Và chỉ có vậy, không nói lên được ấn tượng quan trọng nhất. Còn trong tiểu thuyết, thao tác ấn tượng của Hanna được miêu tả tỉ mỉ từng bước một, như thể một hành động có tính thứ tự, nghiêm túc; như thể một nghi thức riêng của chính cô. Bản thân nhân vật Michael lý giải như sau: “Nhiều năm sau tôi nhận ra rằng tôi không thể rời mắt khỏi cô không vì hình dáng, mà vì tư thế và cử động của cô… Người phụ nữ ấy không lấy dáng, không làm điệu…. mà dường như cô lui vào thân thể mình, thả trôi với chính nó, và nhịp điệu riêng của nó không bị chi phối bởi mệnh lệnh nào của lý trí, quên hết thế giới xung quanh… – sự khêu gợi …là lời mời hãy quên hết thế giới xung quanh khi đã đi vào nội tâm” (*).

Michael đã nhận được rất nhiều điều trong mối quan hệ với Hanna: Không chỉ có khám phá tình dục, Michael còn tự xây dựng cho bản thân thái độ sống tự tại, tự tin trong thể thao, học tập, và quan hệ xã hội. Đổi lại, Michael cũng phải chịu nhiều đau đớn mà tình yêu này có thể đem lại cho một cậu bé 15 tuổi. Cứ mỗi lần phạm phải những nguyên tắc, luật bất thành văn mà Hanna dựng lên quanh mình là một lần nghiễm nhiên Michael phải “nhịn nhục và xin lỗi, cho đến khi cô chấp nhận tôi. Nhưng trong lòng tôi đầy căm hận”. Và cậu chỉ còn có một cách trả thù – “phản bội” vừa yếu đuối, vừa trẻ con là che giấu về Hanna với bạn bè, như một cách phủ nhận vai trò của cô trong cuộc sống của cậu.

Chính những trải nghiệm vừa ngọt ngào, vừa nặng nề, cay đắng mà chỉ Hanna với cá tính khác thường mới có thể đem lại cho cậu đã khiến cô có một chỗ đứng không thể thay đổi trong lòng Michael không chỉ suốt thời niên thiếu, mà cả trong quãng đời còn lại. Chính điều này đã khiến việc ra đi của cô trở thành một khoảng trống rỗng to lớn, khiến Michael vừa yêu – lại vừa căm thù khi việc Hanna biến mất đã gây quá nhiều mất mát.

Trong phim, ta đã thấy một sự đổi khác của Michael (do David Kross thủ vai) – hồn nhiên và vô tư lự ban đầu (khi gặp Hanna) và một Michael lịch sự, nhưng gần như dửng dưng với những tình cảm bình thường mà bạn bè theo đuổi. Đạo diễn đã cố gắng xây dựng tạo hình nhân vật đó như một lý giải về cảm giác tổn thương đến tê dại, lạnh lùng đến trống rỗng mà sự ra đi của Hanna gây ra cho cậu. Thế nhưng chính việc khai thác cốt truyện chỉ bám sâu vào sự hấp dẫn giới tính đơn thuần, những tình cảm còn lại được khai thác rất hạn chế, không dứt khoát đã thu hẹp những tầng lớp cảm xúc của nhân vật chính, phủ nhận nỗ lực của đạo diễn. Và vô tình, câu chuyện trở thành câu chuyện đơn thuần chỉ về Hanna, chứ không còn là câu chuyện cuộc đời của Michael.

Hoán đổi vai trò nhân vật chính

Bernard Schink cho rằng: “Tiểu thuyết The Reader là câu chuyện cuộc đời Michael Berg. Qua ánh hào quang của một Kate Winslet tài năng, bộ phim The Reader đã trở thành câu chuyện của Hanna”.

Quả thực, diễn xuất (và sự nổi tiếng) của Kate Winslet đã góp phần khiến cốt truyện trở thành cơn lốc sự kiện xoay quanh nhân vật của cô. Một phần khác, có lẽ là do chủ ý của đạo diễn và biên kịch trong giới hạn cảnh quay, quy mô khả dĩ mà đoàn làm phim thực hiện được. Song đáng tiếc là, sự thay đổi này đã khiến khán giả khó lòng nhận ra được thông điệp quan trọng nhất đã rung cảm trái tim hàng triệu người đọc trên thế giới: Áp lực tinh thần về chiến tranh có sức tàn phá khủng khiếp, nó khiến con người không thể sống một cuộc sống bình thường, và không thể dành cho mình một tình yêu bình thường. Đó chính là gánh nặng trách nhiệm quá khứ mà thế hệ Michael phải chịu đựng, mà Michael – với mối duyên tình kì lạ đã trực tiếp nhận nó nhiều hơn người khác mà thôi.

Lý do khác theo tôi là diễn xuất của Ralph Fiennes – đóng vai Michael trưởng thành đã để lại ấn tượng mờ nhạt nhất trong bộ ba diễn viên. Ngay từ những cảnh đầu phim, anh thể hiện một thái độ hào hứng, hồ hởi thái quá đối với người đàn bà có quan hệ với mình. Và trong nhiều cảnh khác, người ta không thấy được vẻ lãnh đạm, trống rỗng của một người bị thương. Người ta chỉ thấy các nhân vật khác (người tình, con gái, bà mẹ) khẳng định sự lạnh nhạt, bí ẩn của anh, còn bản thân Michael trưởng thành trong phim không biểu hiện được điều đó. Nỗi đau giữa một bên là hiện thực cuộc sống đòi hỏi anh phải xét đoán thế hệ cha ông đã phạm tội trong quá khứ, và một bên là tình yêu với Hanna đã được biểu hiện bằng lời thoại nhiều hơn là diễn xuất.

Và như vậy, khi vai trò nhân vật chính bị hoán đổi đã góp phần khiến bộ phim chỉ hoàn thành nhiệm vụ kể câu chuyện về tình yêu, chứ không thành công khi truyền tải lại thông điệp có ý nghĩa thực sự về một số phận của Michael Berg – đại diện cho một thế hệ người Đức. Mà về cơ bản, số phận đó gắn rất chặt với hệ quả của mối tình này.

Những ấn tượng đẹp

Dù vậy, cũng không thể phủ nhận những ấn tượng tốt đẹp của bộ phim. Đó là diễn xuất khá thành công của David Kross. Đó là đoạn dựng song song thời điểm Hanna và Michael cùng chuẩn bị trước khi bước vào phiên xử án cuối cùng – thời điểm không chỉ quyết định với Hanna, mà còn đòi hỏi Michael phải có quyết định dứt khoát về tình cảm, thái độ ứng xử với tội lỗi trong quá khứ của người yêu. Tất nhiên, là cả diễn xuất của Kate Winslet – tuy còn bị giới hạn, song đã lột tả khá thành công một Hanna vừa độc đoán, vừa ngây thơ.

Song tôi vẫn hi vọng vào một phiên bản “The Reader” thành công hơn nữa. Mà trong đó, những hình ảnh đáng ra đã trở thành dấu ấn trong điện ảnh sẽ được thể hiện thành công hơn: “Một hình là Hanna xỏ tất ở trong bếp. Một hình khác là Hanna đứng trước bồn tắm và nâng chiếc khăn bông. Một hình khác nữa là Hanna đi xe đạp, váy bay tung trong gió… Hanna sung sướng, tươi tắn cười… quay mình, nhảy nhót trước gương”… Những ám ảnh đó sẽ lý giải cho người xem vì sao khi Michael gặp lại Hanna lần cuối trong nhà xác, anh thấy “trong khuôn mặt chết hiển hiện khuôn mặt sống, trong khuôn mặt già nua hiện lên khuôn mặt trẻ trung – Đó phải là cảm giác của những đôi vợ chồng già” mà trước đó anh dửng dưng, không hề nhận ra. Qua đó thấy được sức mạnh tàn phá của chiến tranh dù đã đi qua lâu chừng nào, vẫn có thể khiến một con người không có được một mối tình bình thường, một cuộc sống bình thường với người yêu dấu.

Xét về xuất phát điểm, “The Reader” (hãng sản xuất Weinstein) có được một đội ngũ làm phim thuộc dạng thượng thừa so với các ứng cử viên khác: đạo diễn Stephen Daldry (Billy Elliot, The Hours), biên kịch gia David Hare, bộ đôi diễn viên nổi tiếng Kate Winslet, Ralph Fiennes, cùng bốn nhà sản xuất Anthony Minghella (The English Patient, Cold Mountain), Sydney Pollack (Out of Africa, The Interpreter), Donna Gigliotti, Redmond Morris (**)… Bản thân nguyên tác vốn là tiểu thuyết best-seller đầu tiên của Đức trên tờ New York Times danh giá, được in tới hàng triệu bản và được dịch ra 37 ngôn ngữ khác nhau trên toàn thế giới từ 1995 đến nay.

Với một nền tảng vững chắc như vậy, giá “The Reader” có sự đào sâu khai thác về các tầng ý nghĩa của tiểu thuyết hơn nữa, sự thành công của tác phẩm sẽ không chỉ dừng lại ở vinh quang cho một cá nhân.

Hà Phương

———————————————————————————-

* : Bài viết sử dụng tài liệu từ tiểu thuyết “The Reader” của Bernhard Schlink (NXB Phụ nữ – Lê Quang dịch, nhan đề Người đọc);
** : Tham khảo thông tin từ bài viết “The Reader – Người đọc” của Cobain P (trang web Kenh14.vn đăng tải vào 00:01:00 ngày 22/02/2009)

~ by haphuong812 on April 11, 2009.

Posted in Recent Posts
Tags: Bernard Schink, Kate Winslet, Roger Ebert, The Reader