Ẩm thực nam nữ
by Dang Ha Phuong
Tôi vốn không thích phim của đạo diễn Lý An, đặc biệt là cấu trúc, cốt truyện trong phim ông – “Brokeback moutain”, “Sắc Giới”… đều không gây được ấn tượng tốt với tôi. Nhưng khi xem “Ẩm thực nam nữ” – một bộ phim ông làm đã lâu thì cấu trúc của phim thực sự làm tôi bất ngờ. (Image: Universal Pictures)
“Ẩm thực nam nữ” (“Eat Drink Man Woman”) sản xuất vào năm 1994 là phim thứ 3 của Lý An, tuy không nổi tiếng bằng nhiều siêu phẩm khác của ông như “Ngọa hổ tàng long”, “Người khổng lồ xanh”, “Sắc giới” nhưng đây là bộ phim chính thức đưa tên tuổi của ông đến với Hollywood. Bộ phim đã được đề cử giải Oscar cho Phim nước ngoài hay nhất.
Bộ phim kể về cuộc sống của ông Chu – đầu bếp chính của một nhà hàng lớn, đã cập tuổi về hưu, sống tại Đài Loan cùng ba cô con gái. Cô con gái lớn của ông – Jia Jen là giáo viên hóa học đã cải sang đạo Thiên Chúa, đã ở vào cái tuổi phải yên bề gia thất nhưng vẫn độc thân vì mối tình không thành thời Đại học. Cô con gái thứ hai Jia Chien – người thành đạt nhất trong ba chị em đã có đủ tiền mua một căn hộ sang trọng, và chuẩn bị được cất nhắc làm quản lý một chi nhánh hàng không tại nước ngoài. Và cô con út Jia Ning đi làm thêm tại cửa hàng đồ ăn nhanh. Một người cha góa vợ cùng ba cô con gái chưa chồng đã dựng nên một bức tranh thu nhỏ về “ẩm thực” và chuyện “nam – nữ” đầy màu sắc trong xã hội Đài Loan vào cuối những năm 80.
Sách Lễ Ký của Trung Hoa từng viết: “Ẩm thực nam nữ, nhân chi đại dục tổn yên” – Ăn uống, quan hệ nam nữ là nhu cầu lớn trong bản năng sinh tồn của con người. Nếu như Ẩm thực – trên bình diện về văn hoá tinh thần – qua nghệ thuật chế biến thức ăn và ăn uống chính là con đường ứng xử, giao tiếp giữa người với người. Thì Nam – Nữ chính là chuyện kết nối trăm năm không thể thiếu giữa đàn ông, đàn bà, và là nhân tố làm nên cuộc sống con người.
Xem phim, hẳn ai cũng ấn tượng trước bàn “đại tiệc” của ông Chu dành cho cả gia đình vào mỗi tối chủ nhật. Thói quen này đối với ông như một truyền thống kết nối giữa những con người trong gia đình, vừa là cách để ông kiểm chứng lại tay nghề, vị giác của mình. Và mỗi món ăn là cả niềm kì vọng, tình yêu thương của người đàn ông goá vợ dành cho ba đứa con gái. Người xem không thể thưởng thức được các hương vị các món ăn kết hoa trên bàn tiệc của ông, nhưng màu sắc ấy, âm thanh và nhịp độ chế biến, nấu nướng gấp gáp của ông trong căn bếp đầy ấn tượng khiến cho người ta không thể nghi hoặc về đẳng cấp của đầu bếp.
Nhưng tất cả những món ăn ngon đó không thể kết nối được một gia đình đang rời rã trong mối quan hệ cha con chênh lệch về thế hệ, nhu cầu sống… Ông Chu kì vọng bao nhiêu, thì các con ông lại hờ hững bấy nhiêu với truyền thống “bữa ăn Trung Hoa” cuối tuần.
Đến nửa đầu bộ phim, tất cả mọi diễn biến đều hoàn toàn hợp lý. Sự hờ hững đó được lý giải bởi nỗi buồn tuyệt vọng trong tình yêu của cô con gái cả, nỗi lo “công thành danh toại” và sự bận rộn bên người tình của cô con gái thứ, và sự vô tư của cô con gái út, và khả năng vị giác để nếm và thưởng thức đồ ăn của người cha ngày càng kém đi. Và các thành viên trong gia đình cũng đã đinh ninh về một “kết cục cho cha”: Người chị cả muộn chồng Jia Jen sẽ là người ở lại chăm sóc cha và gìn giữ ngôi nhà đến cuối đời.
Trung tâm của bộ phim thực ra có thể coi là Jia Chien – cô gái nổi loạn nhất trong gia đình, kế thừa vẻ đẹp của mẹ và tài năng nấu nướng từ cha. Cô cũng là người thông minh, nhiều tham vọng và từ chối nhiều giá trị truyền thống mà cha cô áp đặt. Ta những tưởng cô sẽ trở thành người rời nhà đầu tiên, thậm chí rời bỏ cả quê hương và gia đình để sinh sống và làm việc tại nước ngoài. Nhưng tất cả mọi chuyện đột ngột thay đổi, bắt đầu từ cái chết của người chú – bạn của cha, hay cú sốc mua phải nhà “ma”, hay việc cô phát hiện cha phải khám sức khoẻ? Và một loạt sự cố về “nam – nữ” trong gia đình của ông Chu bắt đầu diễn ra trước mắt cô.
Đầu tiên là kế hoạch rời nhà của Jia Chien bị đổ vỡ, trong khi đó, cô phát hiện ra câu chuyện người bạn trai bội tình của chị cả là giả. Rồi Jia Ning, cô em út trong sáng, có phần nhẹ dạ, vô lo đã đột ngột theo bạn trai rời khỏi căn nhà với cái thai trong bụng ngay trong bữa ăn của gia đình. Và Jia Jen – trong sự bức bối vì bị đùa gạt bởi học sinh, đã đột ngột thay đổi dung mạo và làm đám cưới với anh chàng đồng nghiệp vốn chưa có tình ý gì với cô.
Và cuối cùng, đột ngột nhất, gây choáng váng nhất có lẽ là cái tin “cưới vợ” của ông Chu trong bữa ăn đoàn viên cuối cùng mà ta thấy trong phim. Người tình lệch tuổi của ông chính là cô bạn của các con ông, đã làm mọi người ngã ngửa trong sự bất ngờ. Nếu như sự “ra đi” của các cô con gái dễ dàng, đơn giản đến phi lý bao nhiêu, thì quyết định “ra đi” của ông bị phản đối bấy nhiêu.
Tất cả những thông tin Nam – Nữ diễn ra tại nửa cuối bộ phim thực sự là phi lý ở một mảnh đất tuy mang cái ngọn phát triển, hiện đại, nhưng vẫn đi lên từ cái gốc Nho giáo hàng nghìn năm, đặc biệt ở một gia đình của một đầu bếp Trung Hoa truyền thống như ông Chu. Ta những tưởng ông sẽ không bao giờ chấp nhận hai cuộc hôn nhân chóng vánh, gấp gáp của các con, nhưng chính ông lại là người “cách tân” nhất trong quan niệm về chuyện Nam – Nữ.
Và chính cái vô lý ấy đã lý giải một cách hoàn hảo, dễ chịu cho kết thúc của bộ phim về con đường mà mỗi nhân vật chọn – thực ra là đã nhen nhóm ngay từ đầu. Diễn biến cuối phim rất nhanh, và mọi thành viên trong gia đình ông Chu đã tìm được con đường riêng cho hạnh phúc của bản thân. Còn ông, đã tìm lại được vị giác trong bàn tay đầu bếp của cô con gái nổi loạn ngày nào. Vì Jin Chien, kì lạ thay, chính là người con gái hiểu ông nhất, gắn bó với tâm hồn của ông cũng như ngôi nhà của gia đình.
Như vậy, ta thấy Ẩm thực lúc này chỉ đóng vai trò bàn đạp, là cái nền văn hoa để Lý An nói chuyện Nam – Nữ trong xã hội Đài Loan hiện đại. Tuy vậy, dù là Ẩm thực – truyền thống hay Nam-Nữ – cách tân, thì giá trị cao nhất, xuyên suốt bộ phim vẫn là Gia đình – hạnh phúc ổn định mà ai cũng kiếm tìm trong đời.
Hà Phương
“Ẩm thực nam nữ” (Yin shi nan nu) – Eat Drink Man Woman (1994)
Đạo diễn: Lý An
Diễn viên: Ngô Thanh Liên, Sihung Lung
Thể loại: Comedy / Romance / Drama
Giải thưởng:
– Đề cử giải Oscar phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất
– Đề cử giải Quả cầu vàng phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất
– Đề cử giải BAFTA phim không nói tiếng Anh xuất sắc nhất
– Giải dựng phim xuất sắc nhất tại LHP Châu Á Thái Bình Dương
Tin Vắn Online 
Xem phim này xong thích điên, muốn xem lại, phim này Lý An khác hẳn những fim đã xem,
quynh12281 said this on December 26, 2008 at 10:33 am
– ừa, có 1 lỗi chính tả thôi, :), “ông Chu giành cho cả gia đình”,
– tớ thì thích tên phim là “Ẩm thực đàn ông đàn bà”,
– ờ mà ông Chu đã mất vị giác rồi chứ ko phải dần dần kém đi, mất vị giác nên mới phải nghỉ hưu, người đầu bếp mà mất vị giác thì giống như bác sĩ phẫu thuật bỏng tay, :D, ông Chu thường tập trung làm các món ăn ngon cho gia đình cũng là muốn chứng tỏ mình không vô dụng, chỗ này thể hiện tâm lý rất tốt, ngay khi khách sạn gọi, ông bỏ bữa ăn để đến ngay lập tức, khi xuống xe taxi còn mở cửa từ trước khi xe dừng,
– phim này phong cách cũng giống như phim Shower, nói rất kỹ về một nghề, nói về giá trị gia đình, sau một cái chết mới nhận ra giá trị thực của cuộc sống, :), tớ thì không thích những kiểu phải dùng cái chết để nhận ra mình, cuộc sống là lúc nào cũng phải thật lòng, lúc nào cũng phải vui vẻ, sống vui vẻ cũng là một loại bổn phận, :),
phongsinh said this on December 26, 2008 at 1:47 pm
Thanks anh Phongsinh đã nhiệt tình bình luận. :D
Chi tiết ông Chu nhiệt tình với nhà hàng – anh nói đúng quá. Em cũng không thích cái kiểu dùng cái chết làm cái cớ tiến triển phim. Nhưng nếu coi “Sống vui vẻ cũng là 1 loại bổn phận” thì hãi wá… Hehe… Chúc anh thực hiện bổn phận tốt đẹp.
ĐHP said this on December 26, 2008 at 3:49 pm
hic, báo lỗi chính tả mà ko chịu sửa, chà, ta đành phải ra tay, :D,
phongsinh said this on December 27, 2008 at 1:40 am